SAĞLIKLI BİR KARACİĞERE SAHİP OLMAK İÇİN 10 ALTIN KURAL

Karaciğer vücudumuzdaki en büyük ve kanlanan organ olup ağırlığı ortalama olarak kişinin kilosunun %2’sine tekabül eder. Karaciğeri olmazsa olmaz yapan önemli görevlerinden başlıca yediğimiz besinlerle alınan karbonhidrat, protein ve yağların birçok kimyasal işlemden geçirilip metabolizmasının sağlanması ve vücutta kullanılır hale getirilmesi, safra üretimi ve salgılanması, ağız yoluyla alınan ilaçların ve kimyasal maddelerin zararlı etkilerinin temizlenmesi, bağışıklık sisteminin desteklenmesi, kanın pıhtılaşmasına yardımcı olan pıhtılaşma faktörlerinin üretilmesidir. Karaciğerimizin hastalıklarının en önemlileri karaciğerde siroz veya kanser gelişmesidir. Her iki durum da aşağıda sıraladığımız basit önerilere riayet edilmesi ile %90 oranda önlenebilir. Karaciğere nelerin iyi geldiğinden daha önemlisinden ziyade karaciğerimizi nelerin hasta ettiğini bilirsek ve bu zararlı faktörlerden kaçınırsak zaten büyük oranda sağlıklı bir karaciğere sahip oluruz.

1. Hepatit B ve Hepatit C virüslerinin bulaşmasını önlemek, bulaşmış ise tedavi ettirtmek. Öncelikle yapmanız gereken en yakın hastaneye başvurup hepatit B ve C için kan tahlili yaptırmanızdır. Karaciğerde gelişen siroz ve kanserin en büyük nedenleri hepatit B ve hepatit C virüs taşıyıcılığıdır. Hepatit B aşılanma ile korunan bir virüstür. 1996 yılından sonra doğanlarda ülkemizde rutin hepatit B aşılaması zaten yapılmaktadır. Hepatit C için henüz geliştirilmiş bir aşı bulunmasa da son birkaç yıl içinde hepatit C’yi neredeyse tamamen vücuttan temizleyen ilaçlar geliştirilmiştir.
2. Hepatit B ve C den korunmak için kan temasından uzak olmak gerekir. Bunun için dövme, piercing, manikür, pedikür, akupunktur gibi işlem yapılan yerlerin hijyenik olduğundan emin olmak gereklidir. Diş fırçası tırnak makası gibi kişisel eşyalarınızı ortak kullanmayın.
3. Alkolden uzak durun. Düzenli alkol kullanımı doğrudan karaciğerde hasara yol açar. Yıllar geçtikçe ilerleyen hasar karaciğerde siroz veya kanser gelişime yol açabilir.
4. Karaciğer yağlanmasından korunun. Karaciğer yağlanması günümüzde tüm dünyada artarak devam eden bir sorundur ve ileriki zamanlarda siroz ve karaciğer kanseri nedenleri arasında ilk sıraya oturacağı tahmin edilmektedir. Neyse ki karaciğer yağlanmasından büyük oranda beslenmeye dikkat ederek ve egzersiz yaparak korunabiliriz. En basit egzersiz günde 20-30 dakika tempolu yürüyüştür. Fazla kilolu olanlarda özellikle karın bölgesinden kilo alanlarda karaciğer çok büyük olasılıkla yağlanmış demektir. Bundan korunmak için egzersize ilave olarak diyette azaltılması ve artırılması gerekenler;

• Karbonhidrattan zengin gıdaları, fastfood ürünlerini, doymuş yağ içeren gıdaları azaltın; Ekmek, unlu mamuller, tatlılar, pilav, makarna, patates kızartması, yağlı soslar, yağlı etler ve şekerli içecekler başlıcalarıdır.
• Akdeniz tipi beslenmeye ağırlık verin. Omega-3, Selenyum, Glutation, C vitamini, E vitamini içeren antioksidan içerikli yiyecekler karaciğere faydalıdır ve bunlardan tüketmeye gayret edin. Zeytinyağ ile yapılmış sebze yemekleri, balık, salata, kuru baklagiller, turp, lahana, kara lahana, bürüksel lahanası, karnıbahar, brokoli, roka, tere, kırmızı pancar, havuç, sarımsak, limon, greyfurt, yeşilçay, zerdeçal, siyah üzüm, günde 1 avuca kadar ceviz, çiğ badem gibi çerezler örnek olarak verilebilir.

5. Gerek reçeteli ilaçlar gerekse bitkisel ilaç ve gıda takviyesi olarak kullanılan ilaçlara bağlı karaciğer hasarı riski 1000’de 1 ile 10.000 de 1 arasında bir oranda değişmektedir. Bu güne kadar 100’ün üzerinde ilaçta yan etki yapma riski saptanmış olup kronik hastalıklar nedeni ile uzun süreli ilaç kullanması gereken hastaların zaman zaman kan tahlili vererek karaciğer fonksiyon testlerini kontrol ettirmesi gerekmektedir. Hangi sıklıkta tahlil yapılacağı kullanılan ilaca göre değişmekte olup reçeteyi yazan doktor önerisine göre belirlenmelidir.
6. Kimyasal maddelere uzun süreli maruz kalmaktan uzak durun: Endüstride kullanılan kimyasal maddeler olan solventlerin (çözücü) solunması ya da cilde teması yoluyla karaciğerde hasara yol açabildikleri bilinmektedir. Bu kimyasal maddeler tarım ilaçlarının içinde de kullanılabilmektedir. Karaciğerde hasar olup olmaması; maruz kalma süresine, yaşa, karaciğere zararlı diğer etkenlerinde bulunup bulunmadığına ya da genetik yatkınlığa göre kişiden kişiye değişir. Solventler ile temas ederek çalışılan meslek grubundaki kişilerin yılda 2 kez karaciğer enzimlerinin kontrolü olası hasarın erken saptanması açısından önemlidir.
7. Aflatoksine dikkat! Dünya genelinde gıdalardaki aflatoksin miktarı ülkeden ülkeye farklılıklar göstermektedir ve devamlı marufiyet halinde vücutta birikerek karaciğer hastalığına yol açmaktadır. Aflotoksin küf mantarından meydana gelmiş olan bir toksindir tüm nemlenmiş kuru gıdalarda ortaya çıkabilmekle birlikte küflenmiş hububat çerez ve pul biber daha riskli gıdalardır ve uygun saklama koşullarında muhafaza edilmelidirler.
8. Tüketeceğiniz sebze ve meyveleri bol su ile yıkayın. Bu işlem sizi hem karaciğerin kisthidatik hastalığı dediğimiz ve topraktan bulaşan paraziter hastalıktan koruyacağı gibi hem de tarım ilaç kalıntılarının uzaklaştırılmasına yardımcı olacaktır.
9. Kültür mantarı dışındaki mantarlara dikkat! Özellikle sonbahar ve ilkbahar yağmurlarından sonra doğadan toplanan mantarlara bağlı her yıl onlarca kişi zehirlenme ile acil servislere başvurmaktadır. Bu zehirlenmelerin çoğu ölümcül sonuçlara yol açmadan atlatılabilmesine rağmen ortalama %1 hasta maalesef karaciğer yetmezliği nedeniyle ya hayatını kaybetmekte ya da karaciğer nakline ihtiyaç duymaktadır.
10. Ailede karaciğer hastalığı olan bireylerde hepatit ve karaciğer yağlanması gibi risk faktörleri ailesel olabilir. Bu yüzden ailenizde karaciğer hastası varsa doktor kontrolünden geçin.